De afgelopen twintig jaar zijn we getuige geweest van ongekende vooruitgang op het gebied van de mondiale gezondheidszorg: tientallen miljoenen levens zijn gered, het sterftecijfer is gedaald en de levensverwachting is zelfs in de armste landen verlengd. Het landschap is echter aan het veranderen. Donorbudgetten krimpen, ontvangende landen eisen meer autonomie en gemeenschappen streven naar meer controle over hun gezondheidsresultaten. Het bestaande model is, hoewel succesvol, niet langer houdbaar.
Om het momentum vast te houden moet de mondiale gezondheidszorg een fundamentele transformatie ondergaan: efficiënter worden, beter inspelen op nationale prioriteiten, en meer geïntegreerd en innovatief. Het Global Fund, een cruciale kracht in deze vooruitgang, moet het voortouw nemen.
Maximaliseren van impact: elke dollar uitknijpen
De eerste prioriteit is het garanderen van maximale waarde uit elke geïnvesteerde dollar. Dit betekent het versnellen van de toegang tot levensreddende innovaties, geïllustreerd door de snelle uitrol van lenacapavir, een zeer effectief hulpmiddel voor hiv-preventie, in zowel lage- als middeninkomenslanden tegelijk. Op dezelfde manier worden de volgende generatie muskietennetten, die 45% effectiever zijn voor een marginale kostenstijging, en op AI gebaseerde digitale röntgenfoto’s voor geavanceerde tbc-screening snel ingezet.
Tijd is van cruciaal belang. Vertragingen kosten levens. Schaal staat gelijk aan impact. Bureaucratische proefprogramma’s en langzame uitrol zijn onaanvaardbaar. Maar innovatie alleen is onvoldoende. Betaalbaarheid, zwakke gezondheidszorgsystemen, stigmatisering en discriminatie blijven enorme barrières. Het bereiken van degenen die het meeste risico lopen is niet louter een ethische verplichting; het is een epidemiologische en economische noodzaak.
Het maximaliseren van de impact vereist ook het afbreken van silo’s tussen ziekteprogramma’s en het integreren van gezondheidszorgdiensten. Een holistische aanpak waarbij infectieziekten worden aangepakt naast niet-overdraagbare aandoeningen en geestelijke gezondheid, levert betere resultaten en kostenbesparingen op. Continue efficiëntieverbeteringen zijn essentieel. Het Global Fund, dat al met 6% overhead opereert, maakt gebruik van technologie, waaronder AI, om de kosten met nog eens 20% te verlagen en tegelijkertijd processen te stroomlijnen.
De zelfredzaamheid versnellen: een gefaseerde transitie
Nu de donorfinanciering onder druk staat, moeten landen hun weg naar zelfredzaamheid versnellen. Dit is geen abrupte omschakeling, maar een gefaseerde overgang. Een te overhaaste terugtrekking zal de vooruitgang doen ontsporen en levens kosten. Het Global Fund zal met landen samenwerken om op maat gemaakte transitieplannen te ontwikkelen, waarbij de zelfvoorziening wordt gestimuleerd en tegelijkertijd de continuïteit wordt gewaarborgd.
Voor sommige landen betekent dit een subsidiecyclus van drie jaar als laatste. Anderen hebben mogelijk twee cycli nodig. Voor alle staten, behalve voor de meest kwetsbare, zijn robuuste transitieplannen essentieel. De steun omvat onder meer het versterken van het beheer van de overheidsfinanciën, het ontsluiten van nieuwe financieringsbronnen en het faciliteren van schulden-voor-gezondheidsruil.
Landen kunnen de toegang tot betaalbare medicijnen behouden door gebruik te maken van het gezamenlijke inkoopmechanisme van het Global Fund. Door voorfinanciering aan te bieden en samen te werken met regionale platforms krijgen landen meer controle over de kosten. Zelfs in door conflicten geteisterde of economisch noodlijdende staten blijft het bouwen van duurzame systemen van het allergrootste belang.
Het mondiale gezondheidsecosysteem transformeren
Het Global Fund is ontstaan uit ontwrichting: een erkenning dat de status quo te traag en te bureaucratisch was. Diezelfde rusteloze energie is nu nodig. De huidige mondiale gezondheidszorgarchitectuur is gefragmenteerd, duplicatief en inefficiënt. Rationalisatie is essentieel. Het samenvoegen of sluiten van overbodige bureaus, het verduidelijken van rollen en het stroomlijnen van de samenwerking zijn niet onderhandelbaar.
Het Global Fund moet, als de grootste multilaterale financier, zijn sterke punten benutten: marktvormende capaciteiten, mondiale aanbestedingen en versterking van gemeenschapssystemen. De evolutie ervan moet echter aansluiten bij een bredere visie, die de WHO, Gavi, UNAIDS, productontwikkelingspartnerschappen en ontwikkelingsbanken omvat.
Bilaterale benaderingen zullen de complexiteit alleen maar vergroten. Het versterken van het multilaterale systeem is de enige haalbare weg. Moeilijke keuzes zijn onvermijdelijk. Beperkingen op het gebied van hulpbronnen vereisen strenge prioriteiten. De transformatie moet worden aangestuurd door nationaal leiderschap en regionale instanties, en niet gedicteerd vanuit Genève of New York.
De keuze is grimmig: aanpassen of eroderen. De vooruitgang van de afgelopen twintig jaar bewijst wat mogelijk is als de wereld samenwerkt. Maar het bestaande model is niet langer houdbaar. De komende twintig jaar zullen testen of we het systeem opnieuw kunnen uitvinden met dezelfde durf waarmee het is gecreëerd. De toekomst van de mondiale gezondheidszorg hangt ervan af
