Udar mózgu to zagrażający życiu stan medyczny, który występuje, gdy dopływ krwi do mózgu zostaje przerwany, co pozbawia komórki mózgowe tlenu. Szybkie rozpoznanie i leczenie mają kluczowe znaczenie, ponieważ komórki mózgowe zaczynają obumierać w ciągu kilku minut od pozbawienia tlenu. Chociaż ryzyko udaru wzrasta wraz z wiekiem, może on wystąpić w dowolnym momencie, a strategie zapobiegawcze mogą znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
Co się dzieje podczas udaru?
Udary dzielą się na dwie główne kategorie: niedokrwienne i krwotoczne. Udary niedokrwienne (około 87% przypadków) są spowodowane przez skrzepy krwi blokujące tętnice w mózgu. Te skrzepy krwi mogą tworzyć się w zwężonych tętnicach w wyniku gromadzenia się blaszki miażdżycowej (miażdżyca) lub przemieszczania się z innych części ciała, takich jak serce. Udary krwotoczne (około 13%) występują, gdy naczynie krwionośne pęka, powodując krwawienie do tkanki mózgowej. Obydwa typy zakłócają normalne funkcjonowanie mózgu.
Rozpoznawanie funkcji: SZYBKO
W przypadku udaru mózgu liczy się czas. Akronim SZYBKO pomaga zidentyfikować kluczowe objawy:
- Opadanie F ace: Czy jedna strona Twojej twarzy jest nierówna, kiedy się uśmiechasz?
- A rm Słabość: Czy dana osoba może unieść obie ręce jednakowo? Czy jedna ręka opada?
- S Trudność mowy: Mowa jest niewyraźna, zdezorientowana lub niemożliwa?
- T czas zadzwonić pod numer 911: Jeśli którykolwiek z tych objawów występuje, nawet jeśli zniknie, natychmiast zasięgnij pomocy medycznej. Zapisz dokładny czas wystąpienia objawów, ponieważ będzie to miało wpływ na możliwości leczenia.
Czynniki ryzyka i zapobieganie
Ryzyko udaru zwiększa kilka czynników. Należą do nich:
- Wiek: Ryzyko znacznie wzrasta po 55. roku życia.
- Rasa/pochodzenie etniczne: U Afroamerykanów i Latynosów częściej występuje udar.
- Styl życia: Przyczyniają się do tego palenie, picie w dużych ilościach, zła dieta i brak aktywności fizycznej.
- Schorzenia zdrowotne: Wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca i bezdech senny to główne czynniki ryzyka.
- Zdrowie układu krążenia: Istniejąca wcześniej choroba serca zwiększa podatność.
Zapobieganie obejmuje zarządzanie tymi zagrożeniami poprzez dietę, ćwiczenia, kontrolę ciśnienia krwi i zaprzestanie palenia tytoniu/nadmiernego używania alkoholu. Osobom, które w przeszłości przeszły udar lub zawał serca, można przepisać leki takie jak leki przeciwpłytkowe (aspiryna) lub leki przeciwzakrzepowe (warfaryna).
Diagnoza i leczenie
Zespoły ratownictwa medycznego wykorzystują obrazowanie mózgu (CT, MRI) do określenia rodzaju udaru (niedokrwienny lub krwotoczny). To kieruje leczeniem.
- Udar niedokrwienny: Głównym leczeniem jest alteplaza (tPA), lek trombolityczny, który zaczyna działać w ciągu kilku godzin od wystąpienia objawów. W niektórych przypadkach wymagane są zabiegi wewnątrznaczyniowe w celu mechanicznego usunięcia dużych skrzepów.
- Udar krwotoczny: Leczenie ma na celu kontrolowanie ciśnienia krwi, zatrzymanie krwawienia (ewentualnie poprzez transfuzję krwi lub operację) i opanowanie powikłań.
Regeneracja i efekty długoterminowe
Skutki udaru są bardzo zróżnicowane – od całkowitego wyzdrowienia po trwałe kalectwo lub śmierć. Rehabilitacja, obejmująca fizjoterapię, terapię zajęciową i terapię logopedyczną, ma kluczowe znaczenie dla maksymalizacji powrotu do sprawności funkcjonalnej. Do częstych powikłań po udarze zalicza się paraliż, utratę pamięci, trudności w mówieniu, zmiany emocjonalne i przewlekły ból.
Długoterminowy powrót do zdrowia wymaga stałego wsparcia, w tym poradnictwa psychologicznego i zmiany stylu życia.
Różnice w wynikach udaru
Udar mózgu nieproporcjonalnie dotyka niektóre populacje. Afroamerykanie są narażeni na prawie dwukrotnie większe ryzyko udaru niż biali Amerykanie i wyższą śmiertelność. Przyczyny są złożone i prawdopodobnie związane z czynnikami społeczno-ekonomicznymi, dostępem do opieki zdrowotnej i chorobami współistniejącymi. W ostatnich latach wzrosła także liczba zgonów z powodu udaru mózgu wśród Latynosów.
Aby wyeliminować te dysproporcje, potrzebne są ukierunkowane programy zdrowia publicznego, opieka uwzględniająca uwarunkowania kulturowe i równy dostęp do leczenia.
Podsumowując, udar pozostaje poważnym problemem zdrowia publicznego. Rozumiejąc znaki ostrzegawcze, czynniki ryzyka i możliwości leczenia, poszczególne osoby i systemy opieki zdrowotnej mogą współpracować w celu ograniczenia ich skutków i poprawy wyników.
